Historia Turnieju
U zarania dziejów…
Turniej Dudziarzy Wielkopolskich ma trzy zasadnicze źródła. Pierwszym z nich jest żywa dudziarska tradycja, sięgająca czasów dawnych, jeśli nie najdawniejszych, Czasów, kiedy to podstawą utrzymania wiejskich społeczności było rolnictwo, a szczególnie hodowla owiec i kóz. Z czym też wiązało się praktyczne zastosowanie dud. Od tamtych, najdawniejszych epok – potwierdzonych historycznymi zapisami o właścicielach ziemskich płacących podatek ,,od dudziarza’’, albo o karczmach, czy też wiejskich weselnych chatach, w których to dudziarze grali, w prostej linii pochodzi współczesny dudziarski ruch i oczywiście tak cenne zjawisko jak Turniej Dudziarzy Wielkopolskich.
Drugim źródłem Turnieju są ludzie, mający sposobność stykać się z żywą wiejską, wielkopolską tradycją i z Osobami, które przejęły pałeczkę po dawnych mistrzach. Dzięki indywidualnościom tym przetrwała pamięć o dawnych dudziarskich rodach: Wawrzyniaków, Ratajszczaków, Wasielewskich, albo Dukatów, a także o mistrzach tej klasy i miary co Edward Ignyś ze Śmigla.
Trzecią inspiracją Turnieju były imprezy tematyczne tej miary co: Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą, Dni Folkloru Wielkopolskiego w Poznaniu, poznański Ogólnopolski Festiwal Folkloru Polskiego, Ogólnopolskie Konfrontacje Kapel Dudziarskich. Poczesne miejsce w tym szeregu mają także Wielkopolskie Spotkania Budowniczych Dud i Kozłów prowadzone przez Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, które inspiruje Kierownik Muzeum – Janusz Jaskulski. Wymienione wydarzenia – i wiele innych – w których Dudziarze (i przyszli organizatorzy Turnieju), uczestniczyli, były przykładami, w oparciu o które rozwinęło się dzieło wartościowe i niepodobne do swych poprzedników. Dzieło wyjątkowe pod względem jakości i wkładu w ocalenie, a także rozwój dudziarskiego ruchu.
Spotkajmy się w Starym Gołębinie…
Pierwszy Turniej Dudziarzy Wielkopolskich odbył się w 1970 roku w Gołębinie Starym (dziś Stary Gołębin), w Gminie Czempiń. Natomiast panowie: Jan Jerzyniak, Adam Grabowski i Jan Kościański (z Państwowego Gospodarstwa Rolnego Gołębin Stary); Franciszek Binkowski, Władysław Adamczak (z Lubosza) oraz Jerzy Dabert z Pałacu Kultury w Poznaniu, wspominani są jako ci, za sprawą których, do wydarzenia tego doszło.
Ideą, jaka im wówczas przyświecała, była praca na rzecz ocalenia dudziarskiej spuścizny i zachowania zwartego, tradycyjnego dudziarskiego środowiska. - Pamiętam, byłem jedenastoletnim chłopcem, kiedy po króciuteńkim trzymiesięcznym, wakacyjnym szkoleniu, stanąłem na scenie – wspomina swój pierwszy udział (w II Turnieju Dudziarzy Wielkopolskich w 1971 roku), zasłużony dziś instruktor dudziarski i stały uczestnik Turniejów – Romuald Jędraszak. – Występy odbywały się wówczas na sali sportowej w Starym Gołębinie. Dudziarze wychodzili na scenę i grali, a ich grze przyglądało się fachowe jury. A po występach odbywała się dudziarska biesiada za suto zastawionymi stołami. Panowała tam prawdziwie rodzinna atmosfera. Starzy dudziarze znali się. Środowisko było zintegrowane. Nic więc dziwnego, że mieli sobie wiele do powiedzenia. Pamiętam też, że jadła wszelakiego nigdy nie brakowało. Tradycyjnej wielkopolskiej wódki też (śmiech…), o czym dowiedziałem się oczywiście wiele lat później… - mówi z humorem Pan Romuald. Z czasem Turniej Dudziarzy Wielkopolskich rozrastał się i rozbudowywał o kolejne punkty programu. Zmieniała się też jego formuła.
- Było tak, że dudziarze – uczestnicy Turnieju – rozpoczynali imprezę śniadaniem w Kościanie, a później jechali na koncert i biesiadę do Czempinia, albo na odwrót: zaczynali w Czempiniu i jechali do Kościana – wyjaśnia Piotr Szczechowiak, związany z Turniejem Dudziarzy Wielkopolskich, znany w regionie, animator kultury i konferansjer. - Zawsze jednak, po drodze, zatrzymywali się w Starym Gołębinie, aby tam – w swym ,,pierwszym gnieździe’’ – spotkać się z mieszkańcami i umilić im czas wspaniałym koncertem i „ograć” Pomnik Dudziarzy.
Turniej Dudziarzy… atrybuty i pamiątki
Z biegiem lat Turniej Dudziarzy Wielkopolskich doczekał się też swoich atrybutów: W 1979 roku, z okazji X Turnieju, w Starym Gołębinie odsłonięto pierwszy ,,pomnik dudziarzy’’. Były to dwie monumentalne – blisko trzymetrowej wysokości – figury. Przedstawiały one postaci: Dudziarza i Skrzypka. Radowano się wtedy i cieszono niezmiernie…. A okolicznościową uroczystość, swą prezentacją, uświetnił sam Wojciech Siemion.
Przy okazji, należy zaznaczyć, że pierwsze figury dotrwały do początku lat dziewięćdziesiątych i w 1993 roku zostały wymienione na kolejne, autorstwa artysty rzeźbiarza Jerzego Sowijaka z Bukówca Górnego. Natomiast, z okazji czterdziestej edycji Turnieju doczekaliśmy się odsłonięcia trzecich już figur. W miejsce poprzednich (tak jak te pierwsze - nadszarpniętych zębem czasu), nowe wyrzeźbił Marian Maliński - artysta rzeźbiarz z Kościana.
Innym materialnym akcentem, związanym z Turniejem Dudziarzy Wielkopolskich, są malowidła z wizerunkami dudziarzy znajdujące się w lokalu gastronomicznym w Głuchowie. Tam również, na przestrzeni lat, spotykali się uczestnicy Turnieju. Dodajmy też, że znany w regionie - i poza nim - jest Zajazd ,,U dudziarza’’, przy kościańskim Skwerze Krimpen. W nim także - od lat - uczestnicy Turniejów spędzają sympatyczne chwile, delektując się tradycyjnym wielkopolskim jadłem i napitkiem.
Dudziarska Msza….
Kolejnym interesującym wydarzeniem związanym z Turniejem jest Msza Święta w Intencji Dudziarskiej Braci którą, po raz pierwszy, na okoliczność XXIV edycji Imprezy (i odsłonięcia figur), celebrowano w uroczym, drewnianym kościele parafialnym w Starym Gołębinie. Od tamtej też pory, ,,dudziarskie msze święte’’, weszły do programowego kanonu kolejnych Turniejów. Z czasem powstała również określona sekwencja przebiegu turniejowych wydarzeń w Starym Gołębinie. Składają się na nią: ,,ogrywanie pomnika dudziarzy’’, korowód (parada) do kościoła i oczywiście uroczysta msza. Czasem też - jak w obecnym jubileuszowym roku – kolejność wydarzeń bywa odwrotna… ale zawsze z tymi samymi, niezmiennymi ,,składnikami’’…
Ludzie, dzięki którym się to stało….
Nie może być mowy o Turnieju Dudziarzy Wielkopolskich bez wspomnienia o zaangażowanych w jego przygotowanie, i uczestniczących w nim, Osobach oraz Instytucjach. Do Instytucji przygotowujących kolejne turnieje zaliczyć należy: Państwowe Gospodarstwo Rolne w Gołębinie Starym (w pierwszej fazie), Kościański Ośrodek Kultury, Gminę Czempiń, Pałac Kultury w Poznaniu (obecnie Centrum Kultury ,,Zamek’’ w Poznaniu), Wojewódzką Bibliotekę Publiczną i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, a także Centrum Kultury i Sztuki w Lesznie.
Prócz, wymienionych już inicjatorów Turnieju, nie należy zapominać o merytorycznej pomocy i zaangażowaniu Osób tej miary co: wybitna badaczka kultury ludowej - profesor Jadwiga Sobieska, etnomuzykolog prof. Bogusław Linette, czy też niestrudzony popularyzator i fascynat dudziarskiej kultury – Kazimierz Budzik. Swoje miejsce mają w tym gronie także animatorzy dudziarskiej kultury, jak na przykład Stefania Raupis, czy Małgorzata Koska – znana, kościańska animatorka działań kulturalnych i przez wiele lat Dyrektor Kościańskiego Ośrodka Kultury. Ona to, w latach 1989 - 2008, jako dyrektor KOK-u, aktywnie wspierała i organizowała kolejne Turnieje Dudziarzy Wielkopolskich. Do grupy organizatorów i opiekunów Turnieju zaliczyć należy także całą konstelację innych wybitnych i zaangażowanych osób, których wymienić nie sposób, a którym należy się wielkie uznanie za zapał i zamiłowanie dla kultury dudziarskiej, a także za osobistą mądrość, jaką wykazali się dostrzegając w kulturze dudziarskiej jej prawdziwą i nieocenioną wartość.
Turniejowi goście
Od 2000 roku do udziału w turnieju zapraszani są, grający na dudach, wykonawcy spoza Wielkopolski. W roku 2001 wystąpił w ramach Turnieju białostocki zespół SARAKINA grający muzykę inspirowaną folklorem Bałkanów, a rok wcześniej góralska kapela Andrzeja Dziubasa z Zakopanego. Gwiazdą XXXIII turnieju był Lindsay Davidson - koncertmistrz dud szkockich. W roku 2003 gościliśmy zakopiańską kapelę ,,Hurda’’ Jana Karpiela Bułecki. Gościem XXXV turnieju byli młodzi dudziarze ze Słowacji - grupa Goluska. Gościem specjalnym w roku 2005 był ,,Kwartet Jorgi’’, w roku 2006 kapela ,,Ziele’’, w 2007 zespół ,,Balkan Sevdah’’, w 2008 Kapela Góralska ,,Torka’’ z Cieszyna, w 2009 zespoły Istebna i Czerwie, a w 2010 zespół "Mazowsze". Pierwszym gościem kolejnej dekady była góralska kapela Trebunie Tutki. W kolejnych latach w Kościanie wystąpili: Pipes & Drums, Jig & Reel Maniacs, Carrantuohill, Kapela Gajdoszy Podpolanie, Kapela Brodów.
Turniej Dudziarzy Wielkopolskich dziś
Impreza, w obecnym kształcie – z dwudniowym programem - obejmującym artystyczne wydarzenia w: Kościanie, Starym Gołębinie i Czempiniu – funkcjonuje od 2007 roku. Jej głównymi organizatorami są: Kościański Ośrodek Kultury i Gmina Czempiń. Podtrzymano też starą tradycję kolejnych edycji Turniejów przygotowywanych w ostatnie weekendy września.
Obecnie, z niewielkimi zmianami, Turniej Dudziarzy Wielkopolskich, składa się z: koncertów w Kościanie i Czempiniu, warsztatów kapel dudziarskich (uczestników Turnieju) z uczestnictwem zaproszonych ,,Gości Specjalnych’’. Kolejne elementy Turnieju to: Msza w Intencji Dudziarskiej Braci, korowód i ,,ogrywanie’’ pomnika skrzypka i dudziarza.
Na Turniej Dudziarzy Wielkopolskich, rok rocznie, przybywają kapele z Wielkopolski. Impreza jest okazją do wspólnych ćwiczeń warsztatowych i scenicznych, a także do wymiany doświadczeń, a także integracji środowiska. Tendencją zauważalną w ostatnich latach jest coraz większy (a ostatnio niemal przeważający…), udział w Turnieju ludzi młodych - adeptów tej sztuki ludowej..
